Στο τεύχος με τα Ευρωπαϊκά Εκτιμητικά Πρότυπα του 2012 με τις οδηγίες για τις βάσεις, μεθόδους, τεχνικές και ορισμούς που σχετίζονται με την αποτίμηση διαφορετικών αξιών των ακινήτων υπάρχει μία παράγραφος (http://www.elie.gr/index.php/evs?lang=el#ευρωπαικά-εκτ-πρότυπα-2012 σελ 180 παρ 4.17) η οποία αναφέρεται στην αγοραία αξία των βιοκλιματικών κτηρίων : «Αν και δίνεται ολοένα μεγαλύτερη προσοχή στα θέματα βιωσιμότητας, συχνά παρατηρούμε ότι συνήθως δεν αντικατοπτρίζονται στις αγοραίες αξίες. Όπως και κάθε θέμα που απασχολεί γενικότερα τους αγοραστές, έτσι και αυτά γίνονται απλώς μέρος του γενικού πλαισίου παραγόντων που επηρεάζουν την αγοραία αξία. Το αποτέλεσμα, βεβαίως, μπορεί να μην είναι μια υπεραξία σε σχέση με άλλα ακίνητα, αλλά αντιθέτως, τα λιγότερο συμβατά ακίνητα να έχουν μειωμένη αξία» Και συνεχίζει παρακάτω «…Δεν υπάρχει λόγος να θεωρούμε ότι η συμμόρφωση ή αδυναμία συμμόρφωσης με μια πτυχή της αειφορίας θα οδηγήσει γενικά σε υπεραξία ή μικρότερη αξία ενός ακινήτου…»
Με λίγα λόγια ο ποιητής θέλει να πει πως αν ένα βιοκλιματικό κτήριο το οποίο για να επιτευχθούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά κάνει χρήση μη συμβατικών και περίπλοκων μεθόδων κατασκευής και συστημάτων, όχι μόνο δε παράγει υπεραξία αλλά είναι επαρκής λόγος για μείωση της αγοραίας του αξίας.
Ας το δούμε πρακτικά: Ποιό αυτοκίνητο θα έχει σε 10 χρόνια μεγαλύτερη αξία; Ένα απλό συμβατικό με κινητήρα επίσης συμβατικό που έχει κατανάλωση 8 lt/100χμ, που πληρώνει 100€ τέλη κυκλοφορίας το χρόνο και που αγοράστηκε 20.000€ ή ένα υβριδικό με συστήματα ανάκτησης ενέργειας, μοτέρ σε κάθε τροχό, προηγμένο και καινοτόμο κινητήρα με τη μισή κατανάλωση, συνθετικό σκελετό και εξωτερικές επιφάνειες που αγοράστηκε 40.000€; Προφανώς για να δοθεί σαφής απάντηση πρέπει να φτιαχτούν περίπλοκα υπολογιστικά φύλλα. Όμως όσο προφανής και να είναι η απάντηση υπάρχει ένα σοβαρό θέμα που ακολουθεί κάθε προϊόν σε όλη τη διάρκεια της ζωής του: Το after sales service…
Συνήθως θεωρούμε πως είναι ασφαλέστερο ένα αεροπλάνο να έχει 4 κινητήρες, παρά 2, και ακόμα χειρότερα 1… Όπως υπάρχει ένα αεροπορικό ρητο: ΄»Έχεις 1 κινητήρα; έχεις ένα πρόβλημα. Εχεις 2 κινητήρες; Έχεις 2 προβλήματα». Κι εκεί ακριβώς ξεκινάει η συζήτηση.
Αλλά ας το ξεκινήσουμε καθαρά από περιβαντολογικής άποψης: Όταν έχουμε ένα συμβατικό αυτοκίνητο αν θέλουμε να «σεβαστούμε το περιβάλλον» απλά δε θα επιβαρρύνουμε το περιβάλλον περισσότερο απ’ότι κάνουμε τώρα. Άρα έχουμε 2 επιλογές: 1)αφήνουμε το αυτοκίνητό μας και ξεκινάμε με τα πόδια ή με ΜΜΜ 2) Συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε το αυτοκίνητο όσο το δυνατόν λιγότερο. Το να έρθει μια εταιρία να πάρει πρώτες ύλες να τις μεταφέρει, να εκπέμψει στο περιβάλλον τόσους ρύπους στην ατμόσφαιρα για να δημιουργήσει το αυτοκίνητο, και να το χρησιμοποιήσει ο τελικός καταναλωτής όσο το προηγούμενο αλλά με τη μισή κατανάλωση για να «σεβαστεί κάποιος το περιβάλλον» είναι λίγο παράλογο. Ας μη ξεχνάμε πως το 40% του περιβαντολλογικού αποτυπώματος ενός αυτοκινήτου προκαλείται κατά τη κατασκευή του.
Επιπλέον, σε ένα τρακάρισμα τι είναι περιβαντολλογικά καλύτερο: Πας σε λαμαρινά φτιάχνεις τις λαμαρίνες ή πετάς στην ανακύκλωση το σπασμένο συνθετικό καπώ (δε μιλάω για το σασί το συνθετικό που αχρηστεύεται αν χτυπηθεί) με τις τοξικές ρητίνες και τα ανθρακονήμματα που όταν τα αναπνεύσεις επικάθονται στο πνεύμονα και προκαλούν καρκίνο και έρχεται μια εταιρία και φτιάχνει ένα καινούργιο ; Μα τι λεω; Θα πάει στην ανακύκλωση που καταλήγει στη Κίνα όπως τα ηλεκτρονικά, με ανθρώπους υπό πρωτόγονες συνθήκες να διαχωρίζουν τα υλικά πετώντας τα υπολείμματα στους ποταμούς ΤΟΥΣ -οχι ΜΑΣ. Αλλά δε το βλέπουμε αυτό οπότε προστατεύουμε το περιβάλλον ΜΑΣ- εδώ γύρω δηλ- (βλ. Εξάντας: Ψηφιακά Νεκροταφεία http://www.exandasdocumentaries.com/documentaries/chronologically/2007-2008/90-digital-cemeteries-psifiaka-)
Μετά από κάποια χρόνια οι μπαταρίες του υβριδικού θέλουν αντικατάσταση. Μην επαναλαμβανόμαστε και μη μπούμε σε λεπτομέρειες κόστους που μπορεί να φτάνουν και το 1/4 της αξίας του αυτοκινήτου.
Και τέλος το βασικό: Ποιός έπειτα από 10 χρόνια θα ισιώνει λαμαρίνες και ποιός θα κάτσει να σου ξαναφτιάξει συνθετική επιφάνεια; Κι αν το κάνει πόσο θα κοστίζει; Σε ένα αυτοκίνητο γεμάτο ηλεκτρονικά μοτέρ, συστήματα με κινούμενα μέρη εξειδικευμένα, πόσες πιθανότητες έχει να χαλάσει κάτι και πόσες στο συμβατικό.
Στα αεροπλάνα χρησιμοποιείται τεχνολογία της δεκαετίας του 40…Γιατι; Γιατι είναι αξιόπιστη, απλή, δεν έχει περίπλοκα ηλεκτρονικά, αν πάει κάτι στραβά υπάρχουν λίγα πράγματα να ελέγξεις και διότι για τα αεροπλάνα που έχουν περίπλοκα ηλεκτρονικά βοηθήματα οι στατιστικές έχουν δείξει πως αυξάνουν τους θανάτους, διότι υπάρχει η ψευδαίσθηση πως μπορείς να κάνεις τα πάντα με ασφάλεια, οπότε δε πολυζυγίζει ο πιλότος το ρίσκο να μπει σε ένα νέφος, να οδηγήσει νύχτα χωρίς να έχει εμπειρία, να πετάξει χαμηλά. Και ως γωνστόν ο σημαντικότερος λόγος αεροπορικών ατυχημάτων είναι ο ανθρώπινος παράγοντας.
Το ίδιο και στα αεροπλάνα με 2 κινητήρες αντί για 1. Στο δικινητήριο αν χαλάσει ο ένας, κάποια στιγμή θα πρέπει να προσγειωθεί γιατί δε μπορεί να κρατηθεί στον αέρα, και όταν αυτό γίνει θα γίνει με μεγαλύτερη ταχύτητα απ’ότι στο μονοκινητήριο γιατί 2 κινητήρες=μεγαλύτερο βάρος=μεγαλύτερη απαιτούμενη ταχύτητα για μπορεί να πετάει το αεροπλάνο=μεγαλύτερη ταχύτητα προσγείωσης. Επιπλέον θα υπάρχουν μη συμμετρικές δυνάμεις επειδή θα δουλεύει ο ένας κινητήρας στο ένα φτερό και ο άλλος θα είναι σταματημένος, που σημαίνει πως όταν θα προσγειωθείς θα έχεις ροπές που δε θες ειδικά αν η προσγείωση γίνει σε κάποιο χωράφι με πέτρες και δέντρα…και τότε η ροπή αλλάζει εύκολα άξονα, μπορεί να πάει εύκολα στον x,y,z καθώς και σε συνδιασμό και των τριών….
Το ίδιο και με τα βιοκλιματικά κτήρια. Τα εξειδικευμένα υλικά συνήθως πρέπει να έρθουν από μακριά, και όταν υπάρχει πρόθεση να χρησιμοποιηθούν τοπικά υλικά τις περισσότερες φορές δεν έχουν την απαραίτητη πιστοποίηση…Υπάρχει περιστατικό με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με δημόσιο κτήριο όπου η μελέτη που επιλέχθηκε έλεγε πως θα χρησιμοποιηθούν πλίνθοι από χώμα της περιοχής και άλλα πολλά καινοτόμα, και ήταν προφανώς και ένα από τους λόγους που κέρδισε τον διαγωνισμό. Το θέμα ήταν πως και να κατασκευαζόταν όπως έλεγαν και να είχε την ενεργειακή απόδοση που έλεγαν θα είχε λειτουργικές περιβαντολλογικές επιπτώσεις ελάχιστες αλλά αυτό δε θα μπορούσε να πιστοποιηθεί επίσημα διότι οι κανονισμοί απαιτούν τα υλικά να έχουν διεθνή πιστοποίηση….
Επιπλέον ειξειδικευμένες λύσεις με ηλεκτρονικά συστήματα, κινητές επιφάνειες μπορεί να ακούγονται καταπληκτικά και οι συνθήκες μέσα σε μία κατοικία να είναι εκπληκτικές, όμως όταν αυτό για να συντηρηθεί σε 20 χρόνια -ηλικία πολύ μικρή για κτήριο- απαιτεί από τον ιδιοκτήτη να λείπει από το σπίτι για να δουλεύει περισσότερο επειδή οι παλιές εξειδικευμένες λύσεις απαιτούν περισσότερα χρήματα, ή η εταιρία να έχει λιγότερα λειτουργικά έξοδα αλλα μεγαλύτερη συντήρηση και γενικά σκοτούρες με το κτήριο, τότε ίσως η «μελέτη σκοπιμότητος» της προσέγγισης του βιοκλιματικού κτηρίου να αποκλίνει από τις αρχικές επιθυμίες.
Και στο τέλος, ας ερευνήσει κανείς του λόγους της κλιματικής αλλαγής και θα δει πως το CO2 δεν είναι η μοναδική αιτία, υπάρχουν πόσα αέρια και δραστηριότητες που συμβάλλουν στο πρόβλημα. Όπως τα στερεά σωματίδια άνθρακα από της ημιτελείς καύσεις που επικάθονται στους παγετώνες και λειτουργούν ως «μέλαν σώμα»
Και γύρω από αυτό το λογιστικό τρικ του «να μειώσουμε τις εκπομπές του CO2 για να σωθεί ο πλανήτης» αναπτύσσονται νέες αγορές: Οργανισμοί Ενεργειακών Προτύπων (BREEAM, LEED), προμηθευτές με νέα υλικά, επαγγελματίες που συντάσσουν μελέτες και κατασκευάζουν υλικά αγαθά κτλ κτλ. Γενικά κινείται η αγορά, νέες δραστηριότητες, νέα πεδία έρευνας κτλ. Καλή δικαιολογία η σωτηρία του πλανήτη. Θυμίζει λίγο από «Σταυροφορίες».
Στο τέλος πώς αποτιμάται αυτό;
Αν το πρωτεύον κίνητρο είναι η «προστασία του πλανήτη» ίσως έχει γίνει κατανοητό πως δεν είναι αυτονόητη η απάντηση. Και ως προς το τελικό όφελος του καταναλωτή ως προς το ακίνητό του; «…Δεν υπάρχει λόγος να θεωρούμε ότι η συμμόρφωση ή αδυναμία συμμόρφωσης με μια πτυχή της αειφορίας θα οδηγήσει γενικά σε υπεραξία ή μικρότερη αξία ενός ακινήτου…». Ο μοναδικός σημαντικός λόγος μένει η στιγμιαία ποιότητα ζωής του χρήστη. Και προς τι αυτό το άρθρο θα πει κανείς;
Κάποτε ο Αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας είχε δώσει μία διάλεξη όταν ήμουν φοιτητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Πάτρας. Εκεί μιλούσε για την εμπειρία του στο σχεδιασμό των οικισμών στη Σαντορίνη μετά το σεισμό τη δεκαετία του ’70. Και μιλούσε για κάποια χαρακτηριστικά, πως αυτό το κάναμε έτσι για να περνάει ο αέρας φυσικά το πρωί, ενώ το απόγευμα άλλαζε, και θέματα σκίασης κτλ και έβλεπε κανείς πως ο βιοκλιματικός τότε ενυπήρχε στον σχεδιασμό, δεν ήταν κάτι έξτρα, κάτι που έπρεπε κανείς να μάθει και να εφαρμόσει με ιδιαίτερες τεχνικές, ειδικά ειδικά, ηλεκτρονική διαχείριση και κινούμενα στοιχεία από συνθετικά υλικά….
Το συμπέρασμα είναι πως αν θέλει κανεις βιοκλιματικό κτήριο, θα το κάνει χωρίς να περιμένει τίποτα από κανέναν, κανένα κέρδος, καμία διάκριση, όπως θα γινόταν ένα οποιοδήποτε κτήριο, μόνο που θα έχει δουλέψει περισσότερο η καινοτομία στη σχεδίαση προς όφελος των συνθηκών διαβίωσης του χρήστη (ως εγκεφαλική ηρεμία…-peace of mind-από έξοδα, συντήρηση κτλ και ως σωματική -συνθήκες θερμικής, οπτικής άνεσης κτλ-) και όχι η επίδειξη τεχνολογικών καινοτομιών, ζογκλερικών κατασκευαστικών ακροβασιών. Γιατί κάποτε η καινοτομία κάποτε παύει να είναι καινοτομία και έρχεται η ώρα της συντήρησης, επέκτασης, βελτίωσης κτλ. So… «Keep it simple, stupid» *
* Το γνωστό KISS principle είναι δημοφιλής φράση που βγήκε από έναν πολύ σημαντικό αεροναυπηγό τη δεκαετία του 60 ο οποίος απαιτούσε ο σχεδιασμός να είναι τόσο απλός ώστε ένα καταπληκτικό αεροπλάνο να μπορεί να επισκευάζεται και από τον πιο απλό μηχανικό: